Nhưng bạn đừng thất vọng.Câu châm ngôn đó chưa đúng hẳn.Một nguy hiểm nữa, là bị buộc chặt vào chương trình như một tên nô-lệ bị buộc chặt vào cỗ xe.Không có phương pháp thần diệu nào để bắt tay vào việc cả.Nó là nguyên nhân của trạng thái không yên ổn trong tâm tư, nó như một bóng ma, luôn luôn phá quấy những cuộc vui của ta.Tôi chỉ nhắc lại cho bạn đấy thôi.Đó là trường hợp mà hoàn cảnh buộc bạn phải có năng lực rất cao để tự điều khiển một cách chuyên chế.Lúc đó bạn có thể đọc báo được.Vậy mà người ta cứ bảo thời giờ là tiền bạc chứ.Mà trong luyện trí, một yếu tố quan trọng nhất là phải thấy gắng sức, khó nhọc, thấy nửa muốn làm, nửa muốn bỏ; cảm giác đó không thể có được, khi ta đọc tiểu thuyết.

Xem thêm Thu gọn